Teaching to the Test (Dạy Để Thi) vs. Teaching for Deep Learning (Dạy Để Hiểu Sâu)
Trong những năm gần đây, giáo dục ngày càng vận hành theo “logic của hiệu suất”: mọi hoạt động dạy và học đều phải chứng minh giá trị của mình bằng điểm số và dữ liệu.
Khi uy tín của nhà trường và giáo viên được đo bằng tỷ lệ đỗ, điểm trung bình hay thứ hạng, việc dạy để thi dần trở thành phản ứng tất yếu. Những giá trị khó đo lường như tư duy phản biện, khả năng đặt câu hỏi, hay niềm yêu thích học tập lại bị xem nhẹ, vì… chúng không xuất hiện trong báo cáo.
Áp lực ấy đến từ nhiều tầng:
-
Phụ huynh kỳ vọng con đạt điểm cao, coi đó là tấm vé an toàn cho tương lai.
-
Xã hội xem chứng chỉ là “giấy thông hành” cho cơ hội nghề nghiệp.
-
Hệ thống giáo dục đánh giá chất lượng bằng dữ liệu chuẩn hóa.
-
Thị trường luyện thi thương mại hóa điểm số qua các “cam kết đầu ra”.
Vòng lặp ấy khiến việc dạy học dần bị thu hẹp vào khuôn khổ đề thi, nơi giáo viên trở thành người “chốt đầu ra”, còn bài học biến thành “quy trình sản xuất điểm số”.
💡 Khi kỳ thi trở thành công cụ – không phải đích đến
Ông Myles McGinley (Giám đốc Cambridge OCR) từng chia sẻ:
“Vấn đề không nằm ở bài thi, mà ở cách chúng ta hiểu vai trò của nó. Bài thi phải phục vụ cho việc học, chứ không được quyền thay thế nó.”
Nếu được tiếp cận đúng, luyện thi vẫn có thể kích hoạt tư duy phản biện và sự hiểu biết sâu, chứ không chỉ dừng lại ở kỹ năng làm bài. Mỗi bài thi – như IELTS chẳng hạn – đều ẩn chứa một triết lý học tập. Nếu giáo viên đọc bài thi bằng con mắt của “người thiết kế học tập”, họ sẽ nhận ra rằng mỗi tiêu chí đánh giá chính là một cơ hội để dạy sâu hơn.
🧠 Ví dụ: Từ “luyện nói” đến “rèn tư duy”
Câu hỏi IELTS Speaking Part 3:
“Do you think governments should spend money on supporting artists, or are there more important priorities?”
Nếu học sinh chỉ học cách trả lời theo khung mẫu “Firstly… Secondly… Lastly…”, các em có thể nói trôi chảy, nhưng không thật sự hiểu sâu điều mình nói. Việc học ngôn ngữ lúc ấy trở thành quá trình sao chép cấu trúc, chứ không còn là hành trình biểu đạt tư duy.
Trong khi đó, nếu được hướng dẫn theo hướng “dạy để hiểu sâu”, giáo viên có thể giúp học sinh phát triển năng lực tư duy qua 3 bước:
-
Thừa nhận tính phức tạp của vấn đề (Acknowledge complexity)
-
Học sinh hiểu rằng không có một đáp án duy nhất.
-
Ví dụ: “That depends on whether art is seen as a public good or a private interest.”
→ Đây là bước đầu tiên của tư duy phản biện: biết đặt câu hỏi, không chỉ đưa ra câu trả lời.
-
-
Kết nối với bối cảnh (Connect to context)
-
Mở rộng lập luận bằng việc gắn với thực tế xã hội, văn hoá.
-
Ví dụ: “In my country, which is a developing country, funding artists may not seem urgent, but it preserves cultural identity.”
→ Tư duy của học sinh chuyển từ “ý kiến cá nhân” sang “lập luận có cơ sở”.
-
-
Kết thúc bằng lập luận có giá trị cá nhân (Conclude with conviction)
-
Thể hiện lập trường dựa trên lý lẽ và niềm tin riêng.
-
Ví dụ: “Yes, but any funding should encourage creativity and accountability, not create dependency.”
→ Học sinh học cách kết nối ngôn ngữ với giá trị và bản sắc tư duy của mình.
-
Khi học trò có thể đi qua ba tầng này, bài nói không còn là “luyện thi”, mà trở thành một hành trình tư duy bằng ngôn ngữ thứ hai.
Đó chính là lúc “dạy để thi” được chuyển hoá thành “dạy để hiểu sâu.”
🌱 Thay đổi bắt đầu từ cách chúng ta nhìn vào bài thi
Nếu phụ huynh, giáo viên, và học sinh cùng hiểu rằng bài thi chỉ là tấm gương phản chiếu năng lực học thật, chứ không phải đích đến cuối cùng, thì giáo dục sẽ lấy lại được ý nghĩa ban đầu của nó – nuôi dưỡng tư duy, sáng tạo và khả năng hiểu biết sâu.
Vì suy cho cùng, ngôn ngữ không được sinh ra để thi, mà để tư duy, giao tiếp và kiến tạo ý nghĩa.
Và nhiệm vụ của người dạy ngoại ngữ hôm nay – là giúp học trò biến việc “học để thi” thành “thi để học”.
📍Tại Trung Tâm Ngoại Ngữ Châu Thanh, chúng tôi tin rằng việc học tiếng Anh không chỉ để đạt một band điểm hay chứng chỉ, mà để phát triển khả năng tư duy và diễn đạt bản thân bằng một ngôn ngữ toàn cầu.
Vì điểm số có thể mở cánh cửa, nhưng chỉ hiểu biết sâu mới giúp các em đi thật xa.
Trung tâm Ngoại ngữ Châu Thanh
Hotline: 0357 837 536
Địa chỉ: 10/2 Đường số 68, Khu Phố 2, Thủ Đức, Hồ Chí Minh
Inbox để được tư vấn miễn phí!
Vietnamese 
English